Τι «διδάσκουν» οι πολλές εξετάσεις

Η μανία αύξησης του αριθμού των εξετάσεων σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες δεν έχει να κάνει με την «ανύψωση των στάνταρ», αλλά με την ανάπτυξη ενός εκτεταμένου ελέγχου, δημιουργώντας μαθητές που θα πιστεύουν στον ανταγωνισμό και όχι στη συνεργασία, μαθητές που θα πειθαρχούν εργασιακά και θα δέχονται χωρίς σκέψη τις εντολές από τους μελλοντικούς εργοδότες τους

  Ο Μάιος και ο Ιούνιος εκτός των άλλων έχουν χαρακτηριστεί μήνες του μεγάλου –εξεταστικού- ανταγωνισμού. Μάλιστα πριν από λίγες μέρες το υπουργείο Παιδείας ανακοίνωσε ότι αμέσως μετά το τέλος των πανελλαδικών εξετάσεων θα δώσει στη δημοσιότητα τους νέους τύπους Λυκείου (Γενικό και Τεχνολογικό), που, σύμφωνα με πληροφορίες, θα «ξεχειλίζουν» εξετάσεις.

Αυτές τις μέρες δεκάδες χιλιάδες 18χρονοι και οι οικογένειές τους «ζουν» την αγωνία των πανελλαδικών εξετάσεων και βεβαίως και των αποτελεσμάτων τους. Ωστόσο οι εξετάσεις και η επιμονή στο εξεταστικοκεντρικό σχολείο δεν συνδέονται μόνο με την εισαγγελικού τύπου σχολική ετυμηγορία, ούτε μόνο με τη δημιουργία συνθηκών φροντιστηριακής προσφυγιάς.

Ο Γάλλος φιλόσοφος Πασκάλ (Blaise Pascal, 1623-1662), τον 17ο αιώνα, παρατήρησε πως αν αναγκάζεις τα παιδιά να γονατίζουν κάθε μέρα για να προσευχηθούν, ανεξάρτητα από την αρχική τους πεποίθηση, στο τέλος θα πιστέψουν στην ύπαρξη Θεού.

 

H τακτική

Φαίνεται λοιπόν πως μια συχνά επαναλαμβανόμενη πρακτική, ιδιαίτερα αν περιλαμβάνει συγκεκριμένες κινήσεις και συναισθήματα, μπορεί να ασκήσει εκπληκτική επίδραση τόσο στον τρόπο σκέψης μας όσο και στο τι σκεφτόμαστε.

Αυτό που ισχύει για την προσευχή ισχύει επίσης και για τις εξετάσεις. Αν αναγκάσεις τους μαθητές, οποιασδήποτε βαθμίδας της εκπαιδευτικής κλίμακας, να δίνουν αμέτρητες εξετάσεις, το γεγονός αυτό θα έχει τουλάχιστον την ίδια επίδραση, τόσο στη διαμόρφωσή τους όσο και στο είδος των ερωτήσεων που τους υποβάλλονται. Με λίγα λόγια, σύμφωνα με τον μαρξιστή φιλόσοφο Mπερτέλ Ολμαν, οι εξετάσεις και ιδιαίτερα οι τόσο πολλές εξετάσεις, μας διδάσκουν πολύ περισσότερα από όσα μας εξετάζουν.

 

Να ένας σύντομος κατάλογος για το τι «διδάσκουν»

οι τόσο πολλές εξετάσεις:

* Η πίεση των εξετάσεων αναγκάζει τους μαθητές να πιστέψουν ότι ο καθένας λαμβάνει αυτά για τα οποία έχει δουλέψει· ότι τα κριτήρια είναι αντικειμενικά και δίκαια και συνεπώς ότι αυτοί που αποδίδουν καλύτερα πράγματι το αξίζουν. Το ίδιο φυσικά ισχύει και γι” αυτούς που δεν αποδίδουν καθόλου. Υστερα από λίγο, αυτή η νοοτροπία μεταφέρεται και σε ό,τι βρίσκουν οι μαθητές στην υπόλοιπη κοινωνία, συμπεριλαμβανομένων και των δικών τους αποτυχιών στη ζωή και η οποία τους ενθαρρύνει να «κατηγορούν το θύμα» (τους ίδιους τους τους εαυτούς ή τους άλλους) και να νιώθουν ένοχοι για κάτι που στην πραγματικότητα δεν είναι δικό τους λάθος.

* Ο χρονικός περιορισμός καθώς και η μορφή των εξετάσεων προετοιμάζουν τους μαθητές για την πιο άκαμπτη εργασιακή πειθαρχία που βρίσκεται μπροστά τους.

* Επειδή οι εξετάσεις είναι «διαταγές» που δεν τίθενται σε αμφισβήτηση, οι τόσο πολλές εξετάσεις προετοιμάζουν τους μαθητές να αποδέχονται χωρίς σκέψη τις εντολές που θα προέρχονται από τους μελλοντικούς εργοδότες τους.

* Επειδή οι περισσότερες εξετάσεις δίνονται σε ατομικό επίπεδο και ο καθένας παλεύει να τα πάει όσο το δυνατόν καλύτερα, δημιουργείται η πεποίθηση πως οι εξετάσεις αφορούν τους μαθητές ως άτομα. Οι συνεργατικές λύσεις ισοδυναμούν με κλεψιά, αν κάποιος τις σκέφτεται ως λύσεις. Πάλι και σε αυτή την περίπτωση, είναι εμφανείς οι επιπτώσεις για το πώς οι μαθητές θα πρέπει να προσεγγίζουν τα προβλήματα που θα αντιμετωπίσουν αργότερα στη ζωή τους.

* Επίσης, οι εξετάσεις παίζουν τον κεντρικό ρόλο στον καθορισμό της διδακτέας ύλης, αδιαφορώντας για ό,τι υλικό δεν σχετίζεται με τις εξετάσεις. Το πρώτο πράγμα που παραλείπεται από το πιεστικό πρόγραμμα σπουδών είναι οι ίδιες οι αναζητήσεις των μαθητών σε προβλήματα που ανακύπτουν ως συλλογική αντανάκλαση των κύριων σημερινών προβλημάτων (όπως ο πόλεμος, η κρίση, η φτώχεια, η ανεργία κ.ά.), οι εναλλακτικές αντιλήψεις, η εξερεύνηση θεμάτων και εν γένει οτιδήποτε προωθεί τη δημιουργική, συνεργατική ή κριτική σκέψη. Είναι γνωστό, βέβαια, ότι κάποιοι δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα να συναλλάσσονται με εργάτες, καταναλωτές και πολίτες με τις παραπάνω ικανότητες.

 

Διαμόρφωση χαρακτήρα

* Εν τέλει, οι πολλαπλές εξετάσεις έχουν μετατραπεί σε έναν από τους κύριους παράγοντες που καθορίζουν τον χαρακτήρα της σχέσης μεταξύ μαθητών (με τους μαθητές να βλέπουν ο ένας τον άλλο ως ανταγωνιστές για καλύτερους βαθμούς), τον χαρακτήρα της σχέσης μεταξύ μαθητών και καθηγητών (με τους περισσότερους μαθητές να βλέπουν τους καθηγητές τους πρώτα απ’ όλα ως εξεταστές και βαθμολογητές και με τους περισσότερους καθηγητές να βλέπουν σε μεγάλο βαθμό τους μαθητές τους σύμφωνα με το πώς τα πήγαν στις εξετάσεις), ακόμη και τον χαρακτήρα της σχέσης μεταξύ δασκάλων και υπουργείου Παιδείας (καθώς τείνει να χρησιμοποιηθεί ως κριτήριο για την αξιολόγηση των πρώτων).

Ετσι οι εξετάσεις διαμορφώνουν όλες τις σχέσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα, με έναν τρόπο παρόμοιο με εκείνο που το χρήμα διαμορφώνει τις σχέσεις στην κοινωνία και μάλιστα με τα ίδια αποτελέσματα.

Μόλις συνθέσουμε όλα αυτά τα κομμάτια, είναι ξεκάθαρο ότι η μανία αύξησης του αριθμού των εξετάσεων για τους μαθητές όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων δεν έχει να κάνει με την «ανύψωση των στάνταρ», όπως θέλει ο κοινός μύθος, αλλά με την ανάπτυξη ενός εκτεταμένου ελέγχου πάνω σ’ ολόκληρη την εκπαιδευτική διαδικασία, ελέγχου που θα επιτρέψει στην κυρίαρχη ομάδα να κατευθύνει εκεί που θέλει το αναγκαίο έργο της κοινωνικοποίησης.

• Του Χρήστου Κάτσικα από την “Εφημερίδα των Συντακτών”