Το νομοσχέδιο για τη μεταγυμνασιακή εκπαίδευση

Όλη τη μεταπολεμική περίοδο στόχος των εκπαιδευτικών πολιτικών ήταν η στροφή των μαθητών από τη γενική  στην τεχνική εκπαίδευση. Τα μεγάλα ποσοστά φοίτησης στη μέση γενική εκπαίδευση είναι ιδιαίτερο στοιχείο του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού από την δημιουργία του. Οι λόγοι γι΄ αυτό έχουν να κάνουν με την ταξική διαστρωμάτωση, τον τρόπο και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που συγκροτήθηκε η Εθνική Συνείδηση στην Ελλάδα, αλλά βέβαια και οικονομικοί, όπως ήταν η έλλειψη πειστικών εναλλακτικών εκπαιδευτικών δρόμων για επαγγελματική αποκατάσταση πέρα από τη μέση γενική εκπαίδευση, η οποία με τη σειρά της οδηγούσε στο πανεπιστήμιο, όμως αυτό είναι μία άλλη συζήτηση.

Τη μεταπολιτευτική περίοδο με το νόμο 576/77 δημιουργήθηκαν τα Τεχνικά Επαγγελματικά Λύκεια (ΤΕΛ) στα οποία εκτός από την δυνατότητα που είχαν οι μαθητές τους να δίνουν πανελλαδικές εξετάσεις μαζί με τους αποφοίτους των Γενικών Λυκείων για την εισαγωγή τους στην ανώτατη και ανώτερη εκπαίδευση, προβλέπονταν ένα υψηλό ποσοστό(32%) εισαγωγής στην ανώτερη εκπαίδευση μόνον με το βαθμό του απολυτηρίου των αποφοίτων τους. Η προσπάθεια δεν απέδωσε τα αναμενόμενα, αφού μόλις ένας στους τρείς μαθητές της μεταγυμνασιακής εκπαίδευσης κατευθύνονταν στην τεχνική, ενώ διακηρυγμένος στόχος ήταν να γίνουν δύο στους τρείς.

Στο κλίμα που δημιούργησαν οι ευνοϊκοί μεταπολιτευτικοί ταξικοί συσχετισμοί για τους εργαζόμενους ήταν και οι μεταρρυθμίσεις της περιόδου 1981-85 με χαρακτηριστικά, για το θέμα που μας απασχολεί, την ελεύθερη πρόσβαση σε όλους τους τύπους σχολείων των αποφοίτων της Γυμνασιακής Εκπαίδευσης και την ίδρυση του Ενιαίου Πολυκλαδικού Λυκείου. Και πάλι η ροή μαθητών στη Γενική και την Τεχνική εκπαίδευση παρέμεινε ίδια.

Η επόμενη προσπάθεια, με υπουργό παιδείας τον Γ. Αρσένη, έγινε σε διαφορετικό κλίμα, όχι με παροχή κινήτρων στους μαθητές που κατευθύνονταν στην Τεχνική εκπαίδευση, αλλά με αύξηση της δυσκολίας αποφοίτησης από την μεταγυμνασιακή Γενική Εκπαίδευση. Ο νόμος 2525 που ψηφίστηκε τον Σεπτέμβρη του 1997 ίδρυσε το Ενιαίο Λύκειο το οποίο για να το αποφοιτήσει κάποιος έπρεπε να δώσει πανελλαδικές εξετάσεις σε όλα τα μαθήματα της Β΄ και της Γ΄ Λυκείου και με βάση τις επιδόσεις του σε αυτά καθορίζονταν και η δυνατότητα εισαγωγής του στα ΑΕΙ-ΤΕΙ. Ένα χρόνο αργότερα ψηφίστηκε ο νόμος 2640 σύμφωνα με τον οποίο τα ΤΕΛ αντικαθίσταντο από τα Τεχνικά Επαγγελματικά Εκπαιδευτήρια (ΤΕΕ). Η πρόσβαση των αποφοίτων τους σε ΑΕΙ δεν ήταν δυνατή και περιορίστηκε μόνον σε ΤΕΙ αντίστοιχης ή συναφούς ειδικότητας του πτυχίου τους κατόπιν εξετάσεων και αφού συμπλήρωναν δεκαοκτάμηνη επαγγελματική εμπειρία. Η ανισότιμη σχέση Γενικής και Τεχνικής εκπαίδευσης καταγράφηκε και τυπικά. Η λεγόμενη «μεταρρύθμιση Αρσένη» έμεινε στη συλλογική μνήμη σαν μία βίαιη προσπάθεια μεταστροφής μαθητών από την Γενική στην Τεχνική εκπαίδευση που δημιούργησε οξύτατες κοινωνικές αντιδράσεις. αλλά και προκάλεσε μία οπισθοδρόμηση κλίμακας στην εκπαίδευση της χώρας μας. Προς επιβεβαίωση αυτού που λέμε αρκεί να αναφέρουμε ότι, ενώ η διαρροή μαθητών από το ημερήσιο Λύκειο την τριετία 1996-99 (πριν την μεταρρύθμιση) ήταν πανελλαδικά 9,23%, την τριετία 1997-2000 (μετά την μεταρρύθμιση) η διαρροή έφτασε το 42%!!! .Το χειρότερο είναι ότι αυξήθηκε δραματικά η συνολική διαρροή από την μεταγυμνασιακή εκπαίδευση (Γενική και Τεχνική) από 5,9% σε 21,6% πριν και μετά την μεταρρύθμιση και στις προαναφερθείσες τριετίες. Η μεταρρύθμιση Αρσένη σταδιακά εγκαταλείφθηκε, άφησε όμως πίσω της φουρνιές μαθητών με καταστραμμένα όνειρα και επαγγελματικές προοπτικές.

Το νομοσχέδιο

Κάναμε αυτή τη σύντομη αναδρομή, γιατί όπως θα επιχειρήσουμε να αποδείξουμε το νομοσχέδιο για την μεταγυμνασιακή εκπαίδευση κάνει να μοιάζει μπροστά του ακόμη και η μεταρρύθμιση Αρσένη σαν μία μετριοπαθής αλλαγή. Σύμφωνα με αυτό η μεταγυμνασιακή εκπαίδευση τριχοτομείται σε Γενικό Λύκειο, Επαγγελματικό Λύκειο και στη Μη Τυπική Εκπαίδευση. Να αναφερθούμε όμως αναλυτικά :

1. Το Γενικό Λύκειο εμπλέκεται στην εισαγωγή στα ΑΕΙ-ΤΕΙ από την Α΄ τάξη, αφού ο βαθμός προαγωγής της Α΄, Β; και Γ΄ τάξης συνδιαμορφώνει το βαθμό πρόσβασης μαζί με τα τέσσερα πανελλαδικά εξεταζόμενα μαθήματα μετά το πέρας της Γ΄ Λυκείου. Οι πραγματοποιούμενες γραπτές εξετάσεις στο τέλος κάθε τάξης παραπλανητικά χαρακτηρίζονται από το νομοσχέδιο σαν «ενδοσχολικές», αφού τα θέματά σε αυτές προκύπτουν κατά 50% από «τράπεζα θεμάτων» και κατά 50% από τον διδάσκοντα ή τους διδάσκοντες το μάθημα σε κάθε σχολείο. Για την  τράπεζα θεμάτων είναι υπεύθυνος ο Εθνικός Οργανισμός Εξετάσεων (ΕΟΕ), ο οποίος εποπτεύεται από τον Υπουργό Παιδείας. Ο καθένας καταλαβαίνει ότι τον πήχη δυσκολίας των θεμάτων σε κάθε τάξη τον θέτει η «τράπεζα θεμάτων», δηλαδή η βούληση του Υπουργείου, το οποίο με αυτό τον τρόπο μπορεί να ελέγχει τη ροή μαθητών από τάξη σε τάξη και τελικά την κατανομή τους μεταξύ Γενικής και Τεχνικής εκπαίδευσης. Το αναμενόμενο, αλλά και το επιδιωκόμενο, είναι η δραστική μείωση των μαθητών που θα πηγαίνουν στο Γενικό Λύκειο, αφού αυτοί και οι οικογένειες τους θα γνωρίζουν πως εκτός από τον εξεταστικό μαραθώνιο που υποχρεώνονται από την Α΄ έως την Γ΄ Λυκείου το κόστος σε φροντιστήρια θα πολλαπλασιαστεί.  

2. Το Επαγγελματικό Λύκειο αποψιλώνεται από κατευθύνσεις και ειδικότητες (όπως Υγείας Πρόνοιας) εισάγεται σε αυτό τέταρτη τάξη «μαθητείας» δηλαδή εργασίας για την οποία στην καλύτερη περίπτωση ο μαθητευόμενος θα παίρνει ένα χαρτζιλίκι. Έχει ενδιαφέρον να σημειώσουμε πως  για την Α΄ τάξη προβλέπονται  και εκεί εξετάσεις με 50% θέματα από την «τράπεζα θεμάτων» και 50% από τον διδάσκοντα ή τους διδάσκοντες. Στις άλλες δύο τάξεις τα θέματα των εξετάσεων τα βάζουν οι διδάσκοντες. Είναι προφανές πως και στο ΕΠΑΛ, με πιο ήπιο τρόπο, επιχειρείται να ελεγχθεί η ροή των μαθητών προς αυτό, ο λόγος είναι ότι  ένα τμήμα των μαθητών πρέπει να κατευθυνθεί προς την λεγόμενη «μη τυπική εκπαίδευση».

3. Μη Τυπική Εκπαίδευση. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο είναι η «εκπαίδευση που παρέχεται σε οργανωμένο εκπαιδευτικό πλαίσιο εκτός του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος και μπορεί να οδηγήσει στην απόκτηση πιστοποιητικού αναγνωρισμένου σε εθνικό επίπεδο». Η εκπαίδευση αυτή υπάγεται στην Γενική Γραμματεία Διά Βίου Μάθησης και αυτό καταγράφει ίσως με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο το βέβαιο εργασιακό μέλλον αυτής της κατηγορίας μαθητών που είναι κατάρτιση-εργασία-ανεργία-νέα κατάρτιση κ. ο. κ. Οι φορείς αυτής της εκπαίδευσης είναι τα ΣΕΚ (Σχολές Επαγγελματικής Κατάρτισης), τα ΙΕΚ(Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης), τα Κέντρα Διά Βίου Μάθησης και τα Κολλέγια. Για λόγους οικονομίας, αλλά και για να μην ξεφύγουμε από αυτό που περιγράφουμε θα αναφερθούμε μόνον στα ΣΕΚ, αφού αυτά υποδέχονται τους αποφοίτους της Γυμνασιακής Εκπαίδευσης. Η φοίτηση στα ΣΕΚ είναι δύο χρόνια και ένας τρίτος χρόνος μαθητεία, όπως στα ΕΠΑΛ. Ουσιαστικά πρόκειται για μία ακραία και στενή μορφή κατάρτισης, χωρίς κανένα θεωρητικό υπόβαθρο. Αρκεί να πούμε ότι στα δύο πρώτα χρόνια του ΣΕΚ τα μαθήματα Γενικής Παιδείας είναι 4 ώρες την εβδομάδα (Γλώσσα, Μαθηματικά) και τα μαθήματα ειδικότητας 28 ώρες. Αλλά και μόνον από τις παρεχόμενες ειδικότητες των ΣΕΚ καταλαβαίνει κανείς, αναφέρω μερικές: «Τεχνίτης πτηνοτροφίας», «τεχνίτης μελισσοκομίας», «τεχνίτης τοποθέτησης υαλοπινάκων», «τεχνίτης εστιατορίου-επισιτισμού (Σερβιτόρος)», «τεχνίτης αισθητικής ποδολογίας-καλλωπισμού νυχιών και ονυχοπλαστικής». Δεκαπεντάχρονα αποβάλλονται από το τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα, σύμφωνα με την ορολογία του νομοσχεδίου και μαθαίνουν ένα μέρος μιας τέχνης. Η Ελλάδα του μεσοπολέμου και των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων στην αυγή του 21ου αιώνα!!!

Όλα αυτά δεν αποτελούν μία οπισθοδρομική παράκρουση των ιθυνόντων του Υπουργείου Παιδείας. Καταγράφονται με μεγάλες λεπτομέρειες σε ντοκουμέντα της ΕΕ, όπως η «Λευκή Βίβλος για την εκπαίδευση», αλλά και στις θέσεις άλλων υπερεθνικών οργανισμών, όπως του ΟΟΣΑ. Όμως στη χώρα μας εφαρμόζονται στην πιο ακραία εκδοχή τους και  διαρκούσης μίας καταστροφικής οικονομικής κρίσης από την οποία χειμάζονται οι εργαζόμενοι. Η κυβέρνηση υλοποιεί τα πλέον τολμηρά όνειρα του Ελληνικού Κεφαλαίου για την υπαγωγή και υποταγή της μελλοντικής εργατικής δύναμης σε αυτό. Αν δεν υπάρξει τώρα μαζική, μετωπική, διαρκείας απάντηση σε αυτή την πολιτική, τότε όχι μόνον το παρόν, αλλά και το μέλλον του τόπου είναι υπονομευμένο.

Νίκος Μεταλληνός

Πρόεδρος ΕΛΜΕ Κέρκυρας